Το σπίτι είναι έτοιμο. Εδώ καταγράφουμε τις εντυπώσεις μας...

Το 2011 ξεκίνησε η προσπάθεια να κατασκευάσουμε μία νέα πλινθόκτιστη κατοικία στην Κάτω Ελάτη Τρικάλων, με οικοδομική άδεια και όλες τις σύγχρονες απαιτήσεις για ένα σπίτι, έστω και "εξοχικό". Το σπίτι πλέον είναι έτοιμο και έχει κατοικηθεί. Στο κείμενο που ακολουθεί καταγράφουμε όλα τα στάδια της μελέτης και της κατασκευής, τα, λίγα ευτυχώς, προβλήματα και αστοχίες που αντιμετωπίσαμε και κάποιες σκέψεις για το αν και υπό ποιες προυποθέσεις μπορεί να βρει εφαρμογή η τεχνική αυτή, αλλά και γενικότερα η δόμηση με χώμα στην Ελλάδα σήμερα.

Kατω ελάτη τελικό from Konstantinos Katavoutas

Σπίτι από πλίθιά μέρος θ' (τελευταίες εργασίες).

 Έχουν περάσει 3 χρόνια από τότε που ξεκίνησε η κατασκευή του σπιτιού. Πλέον το σπίτι είναι κατοικήσιμο, αφού μένει μόνο να μεταφερθούν οι συσκευές και κάποια έπιπλα και να συνδεθεί η σόμπα pellet, η οποία θα θερμάνει το σπίτι. Τον περασμένο Οκτώβρη κοιμηθήκαμε για πρώτη φορά μέσα, μια στιγμή που περιμέναμε καιρό και θα μπορούσε να έρθει νωρίτερα, αν δεν είχαμε περάσει ένα ολόκληρο χειμώνα πειραματιζόμενοι με το tadelakt. Μία σύνοψη των τελευταίων εργασιών (οι οποίες όπως πάντα προκαλούν το μεγαλύτερο άγχος).

 Aς ξεκινήσουμε με το tadelakt. H διαδικασία ολοκληρώθηκε, περάσαμε και ένα χέρι λινέλαιο, πιο πολύ για αισθητικό αποτέλεσμα, αφού  η     όποια αδιαβροχοποίηση προσφερεί, θα διαρκέσει ελάχιστα.  Χρησιμοποιήσαμε το μπάνιο κάποιες φορές, οι τοίχοι φαίνονται αρκετά αδιαβροχοι για την ώρα, ας ελπίσουμε αυτό να διαρκέσει.  

Το μπάνιο είναι έτοιμο

Διακρίνεται και το έπιπλο του μπάνιου. Ο νεροχύτης είναι χειροποίητος κεραμικός , ενώ χειροποίητα πλακάκια τοποθετήθηκαν στο πάνω μέρος του έπιπλου.

Στο δάπεδο του μπάνιου και στην κουζίνα επιλέξαμε έτοιμη πατητή τσιμεντοκονία, αφού δεν υπήρχε χρόνος για επιπλέον tadelakt. To αποτέλεσμα μας άφησε ιδιαίτερα ικανοποιημένους, ιδιαίτερα στον τοίχο της κουζίνας, όπου και το κόστος, σε αντίθεση με το δάπεδο, δεν είναι εξωφρενικά μεγάλο.

Εν δράσει

Η τσιμεντοκονία στην κουζίνα.

  Ο πατέρας μου ανέλαβε το ξυλουργικό κομμάτι του σπιτιού. Με κάποια βοήθεια από έναν φίλο του επαγγελματία μαραγκό, κατασκεύασε και τοποθέτησε τα ντουλάπια της κουζίνας, του μπάνιου, ένα κρεβάτι με βάση παλέτες που περίσσεψαν και ένα τραπέζι με την ξυλεία που περίσσεψε από τη στέγη. Εγώ απλά ανέλαβα να τα βάψω, πάντα με φυσικά βερνίκια.

DIY κρεβάτι

Τα ντουλάπια (σχεδόν έτοιμα)

Χρησιμοποιώντας τα ξύλα που περίσσεψαν από τη στέγη, φτιάξαμε ένα τραπέζι.

Τέλος τοποθετήθηκε και πέτρινη επένδυση στη θεμελίωση. Ο σκοπός της δεν είναι μόνο αισθητικός, αλλά και να προστατέψει τη θεμελίωση και κατ' επέκταση τη βάση της χωμάτινης τοιχοποιίας από τη βροχή και την ανοδική υγρασία.

Σπίτι από πηλό (μέρος η') - Tadelakt (σε εξέλιξη...)

Ένα από το κυριότερα πλεονεκτήματα των χωμάτινων τοίχων, είναι η διαπνοή, η ικανότητα τους δηλαδή να εξισορροπούν δηλαδή την εσωτερική υγρασία του σπιτιού. Πώς μπορεί αυτό να γίνει στη κουζίνα και ακόμα περισσότερο στο μπάνιο, χώρους τους οποίους συνήθως καλύπτουμε με πλακάκια που εμποδίζουν την κίνηση των υδρατμών διαμέσου του τοίχου; Εξετάζοντας έτσι εναλλακτικούς τρόπους στα πλακάκια, φτάσαμε στην τεχνική του tadelakt, μία παλιά μαροκινή τεχνική που είναι στην ουσία είναι το κλασικό τελευταίο χέρι του σοβά (το μάρμαρο) το οποίο όμως αδιαβροχοποιείται μέσα από κατάβρεγμα με σαπουνόνερο και συνεχές πάτημα με πέτρα.

Ακούγεται εύκολο αλλά δεν είναι. Βασική προυπόθεση για την επιτυχία της τεχνικής είναι η επιλογή των υλικών και το κυριότερο το timing που λένε και στην τρικαλινή ντοπιολαλιά, το πότε δηλαδή θα αρχίσεις να πατάς το μείγμα, αφού το εφαρμόσεις. Για να πετύχεις το αυθεντικό αποτέλεσμα χρειάζεται έτοιμο μείγμα που το προμηθεύουν αρκετές εταιρείες στο εξωτερικό, με ασβέστη από το Μαρόκο που πετυχαίνει καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα. Αυτό πέρα από το ότι θα ήταν πανάκριβο, δεν ακουγόταν και πολύ οικολογικό αν σκεφτεί κανείς τη μετακίνηση των υλικών. Οπότε επιλέξαμε μία παραλλαγή δικιά μας, έχοντας κάνει και τις απαραίτητες δοκιμές σε αναλογία υλικών στην Αθήνα. 1:2 ασβέστοπολτός με κοσκινισμένη μαρμαρόσκονη χρώμα σε σκόνη νερό και κατόπιν σαπουνόνερο από πράσινο σαπούνι σε σκόνη. Δοκιμάσαμε διάφορους τρόπους εφαρμογής μέχρι να φτάσουμε σε αυτόν που φαίνεται στις φωτογραφίες. Η διαδικασία δεν έχει τελειώσει ακόμα και θα επανέλθουμε όταν ολοκληρωθεί.

Δύο συμβουλές για όποιον θελήσει να το επαναλάβει

• Είναι μία χρονοβόρα και κάπως βαρετή διαδικασία. Απαιτεί πολύωρη παραμονή στο έργο, δεν μπορεί κάποιο να δουλεύει 1-2 ώρες τη μέρα.
• 1-1,5 τετραγωνικά τη μέρα είναι το μέγιστο που επιτυγχάνουν ακόμα και έμπειροι τεχνίτες. Αν το έργο είναι μακριά από την έδρα σας (όπως στην περίπτωση μου) επιλέξτε κάποια άλλη τεχνική ή πάρτε μία βδομάδα άδεια από τη δουλειά σας. Ακόμα και ένα σαββατοκύριακο δεν είναι αρκετό για να βγει ικανοποιητικός όγκος δουλειάς.
  
  

  

  Στρώνουμε την επιφάνεια με το τριβίδι

  
  

  

  Όταν κρίνουμε ότι έχει στεγνώσει λίγο  (θέλει αρκετή πείρα η επιλογή της κατάλληλης στιγμής), περνάμε το σαπουνόνερο και.. 

  

  πατάμε με την πέτρα αρκετά χέρια, μέχρι να γίνει λεία η επιφάνεια. Η επιλογή της πέτρας και το πόσο δυνατά θα πατάμε απαιτεί και αυτό πείρα.

  

  Αρχικά η επιφάνεια είναι αρκετά σκουρόχρωμη

  
  

  

  H επιφάνεια αφού αρχίσει να στεγνώνει γίνεται πιο ανοιχτόχρωμη

  

  Το be continued

  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

Επεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης μέσω του προγράμματος "Εξοικονόμηση κατ' οίκον"

  Kάθε χρόνο όλο και περισσότερα σπίτια δυσκολεύονται να θερμανθούν επαρκώς, λόγω της δύσκολης οικονομικής κατάστασης στην οποία βρίσκονται, (ένα φαινόμενο γνωστό σαν "ενεργειακή φτώχεια").  Ένα από τα λίγα "εργαλεία" για να αντιστραφεί αυτή η τάση είναι το πρόγραμμα "εξοικονόμηση κατ' οίκον", παρά τα προβλήματα του (γραφειοκρατία, υποχρεωτική σύναψη δανειακής σύμβασης, κωλυσιεργία των τραπεζών). Το γραφείο μας έχει επιβλέψει  αρκετά έργα στα πλαίσια του προγραμματος αυτού. Tα παρουσιάζουμε ανά κατηγορία επεμβάσεων:

Α. Θερμομόνωση κελύφους, δώματος ή στέγης

Πρώτα τοποθετείται το μονωτικό υλικό, στην περίπτωση αυτή γραφιτούχα διογκωμένη πολυστερίνη. (διαμέρισμα στα Άνω Μελίσσια)

Λεπτομέρεια από την ποδιά 

Εδώ έχει τοποθετηθεί το μονωτικό (διογκωμένη πολυστερίνη) και περνιέται το πρώτο χέρι σοβά. Προσέξτε τις ειδικές βίδες που τοποθετούνται εκεί που ενώνονται οι μονωτικές πλάκες, εκτός από την κόλλα (μονοκατοικία στην Κάτω Ελάτη Τρικάλων).

Το πρώτο χέρι σοβά έχει περαστεί 

Το δεύτερο χέρι σοβά έχει τοποθετηθεί και είμαστε έτοιμοι (διαμέρισμα στα Άνω Μελίσσια)

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών σε άλλο διαμέρισμα στα Μελίσσια. Προσέξτε ότι διατηρήθηκε η αρχική διχρωμία και οι πέτρινη επένδυση αφαιρέθηκε και ξανατοποθετήθηκε. Στο συγκεκριμένο διαμέρισμα έγινε και αντικατάσταση κουφωμάτων.

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών στα Μελίσσια.

Δώμα σε μονοκατοικία στα Μελίσσια το οποίο υγρομονώθηκε και θερμονώθηκε. Όπως φαίνεται από την πρώτη φώτο, υπήρχε σοβαρό πρόβλημα με την απορροή των υδάτων και την υγρασία γενικότερα, με αποτέλεσμα οι ένοικοι να μην μπορούν να ζεσταθούν, ενώ είχαν αρχίσει  να παρατηρούνται σοβαρές φθορές στο δώμα.

2. Αντικατάσταση κουφωμάτων

Πριν και μετά την αντικατάσταση κουφωμάτων με νέα με θερμοδιακοπή και υαλοπίνακες με επίστρωση low - e. Τοποθετήθηκε και εξωτερική θερμομόνωση και όπως φαίνεται, διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό τα αρχικά χρώματα. 

Στην προηγούμενη μονοκατοικία στα Μελίσσια, αντικαταστάθηκαν μόνο υαλοπίνακες με νέους με επίστρωση low-e.

3. Σύστημα θέρμανσης και ζεστού νερού χρήσης.

Θερμοστατικές κεφαλές στα σώματα. Με τον τρόπο αυτό μπαίνει θερμοστάτης σε κάθε σώμα, οπότε μπορεί να ρυθμιστεί η θερμοκρασία κάθε χώρου ξεχωριστά και επιτυγχάνεται σημαντική εξοικονόμηση, ιδιαίτερα σε μονοκατοικίες. (Μονοκατοικία στα Μελίσσια)

Ηλιακός τριπλής ενέργειας σε μονοκατοικία στα Μελίσσια

Hλιακός στη Νέα Πεντέλη 

Ηλιακός στην Πλατεία Αμερικής.

H μονοκατοικία στην Κάτω Ελάτη Τρικάλων μετά την ολοκλήρωση των εργασιών. Εκτός από την εξωτερική θερμομόνωση έγινε και αντικατάσταση κουφωμάτων, θερμομόνωση στη στέγη, εγκαταστάθηκε ηλιακός,ενώ σε προηγούμενο στάδιο είχαν εγκατασταθεί και φωτοβολταικά. 

Σπίτι με πλιθιά (μέρος ζ') - Κουφώματα, χρωματισμοί, φωτοβολταικά.

 Μία σύνοψη των εργασιών που έγιναν από την προηγούμενη άνοιξη (εκτός των δαπέδων που ήδη έχουμε περιγράψει). 

 Ήδη από τον Μάιο έχουν τοποθετηθεί τα ξύλινα κουφώματα. Κατασκευάστηκαν και τοποθετήθηκαν από τοπικό τεχνίτη, ενώ οι υαλοπίνακες είναι διπλοί.

 Στη συνέχεια βάφτηκαν με οικολογικά βερνίκια Αuro. Σε όλη τη διάρκεια της κατασκευής προσπαθούμε να επιλέξουμε λύσεις  και προιόντα lo-tech, μικρού κόστους και τα οποία να μην έχουν μεταφερθεί από πολύ μακριά, ωστόσο στα βερνίκια και τους χρωματισμούς κάναμε μία εξαίρεση. 

Η εξώπορτα του σπιτιού

Τα κουφώματα αφού περάστηκαν με βερνίκι

Τα κουφώματα πριν περαστούν με βερνίκι

 Στους χρωματισμούς η επιλογή μας ήταν σχεδόν μονόδρομος, αφού έπρεπε να χρωματίσουμε με χρώμα διαπνέον και όχι ακρυλικό, για να μην ακυρώσουμε το βασικό πλεονέκτημα της χωμάτινης τοιχοποιίας: τη διαπνοή. Είχαμε και την επιλογή να αφήσουμε το λευκό χρώμα του σοβά ή να επίλεξουμε κάποιο από τα διαπνέοντα χρώματα που κυκλοφορούν στην αγορά, κυρίως για ιστορικά κτήρια. Τα χρώματα αυτά όμως είναι κυρίως ανοικτόχρωμα, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη χρωματική αντίθεση μεταξύ των επιχρισμένων και ανεπίχριστων τοίχων. Γιαυτό επιλέξαμε ένα σκούρο καφέ χρώμα για εσωτερικές τοιχοποιίες της Auro, το οποίο περάσαμε εκ των υστέρων και με λινέλαιο για προστασία και περιμένουμε τον χρόνο να δείξει... Πάντως εκ των υστέρων να αποδεικνύεται ότι ίσως η καλύτερη λύση να ήταν αντί για επίχρισμα με ασβέστη να επιλέγαμε επίχρισμα με βάση τον πηλό. Κάτι που μάλλον θα κάνουμε την επόμενη άνοιξη, σε ένα μέρος τουλάχιστον της τοιχοποιίας που έχει μείνει ανεπίχριστη, αφού παρατηρούνται υγρασίες χαμηλά.

Τον Οκτώβρη εγκαταστάθηκαν και τα φωτοβολταικά που έχουν συνδεθεί με το δίκτυο της ΔΕΗ. Επιλέξαμε να μην τοποθετήσουμε φωτοβολταικά στα κομμάτια της στέγης που φαίνονται από την κύρια όψη του σπιτιού, θυσιάζοντας ένα μικρο ποσοστό της απόδοσης τους, για να βελτιωθεί η αισθητική τους προσαρμογή. Κανείς δεν μπορεί να τα έχει όλα...

Η πλάγια όψη του σπιτιού, αφού τελείωσαν οι χρωματισμοί και τοποθετήθηκαν τα φωτοβολταικά

Σπίτι από πηλό (μέρος στ') - Δάπεδα

 Το καλοκαίρι οι εργασίες συνεχίστηκαν, με τα δάπεδα, τα κουφώματα και κάποιες άλλες βοηθητικές εργασίες.

Στα δάπεδα εξετάσαμε διάφορες εναλλακτικές λύσεις: λινόλεουμ, πλακάκια, πλάκες Καρύστου, ξύλινα laminate. Ωστόσο επιλέξαμε μία παραλλαγή της πατητής τσιμεντοκονίας, γιατί είναι μία λύση όμορφη αισθητικά, απλή και φτηνή. Το σημαντικότερο ίσως είναι ότι αυτός ήταν ο παραδοσιακός τρόπος δαπέδου στην περιοχή, από τη δεκαετία του '50, όταν και ξεπεράστηκε το στάδιο του απλού πατημένου χώματος, μέχρι τη δεκαετία του '80 χοντρικά, όταν και επικράτησε το πλακάκι το μάρμαρο και τα άλλα σύγχρονα είδη δαπέδου. Τώρα για το αν είναι οικολογικό, η απάντηση δεν είναι απλή και θα έπρεπε κανείς να κάνει συγκριτικό τεστ κύκλου ζωής των υλικων. Η διαίσθηση μου λέει ότι μάλλον δεν θα είναι σε σχέση με το ξύλινο δάπεδο και το λινόλεουμ, και ότι ίσως είναι σε σχέση με τα άλλα, ωστόσο η επιλογή έγινε κυρίως με κριτηρια αισθητικά και λόγω μίας διάθεσης πειραματισμού, η οποία κυριαρχεί σε όλο το έργο άλλωστε.

  Στην αρχή λοιπόν ρίξαμε 5 πόντους περλομπετόν σαν γέμισμα και θερμομονωτική στρώση.

 Μετά από κάποιες μέρες, προσθέσαμε 3 πόντους τσιμεντοκονίας και ενώ ήταν ακόμα υγρή ρίχναμε από πάνω ένα μείγμα τσιμέντου με κόκκινο χρώμα σε σκόνη (αριάνι) το οποίο ερχόμενο σε επαφή με το νερό, αποκτά έντονο κόκκινο χρώμα και στρώνεται μετά με το μυστρί. Μία χειρονακτική παραλλαγή δηλαδή του βιομηχανικού δάπεδου δηλαδη. Η εφαρμογή έγινε σε κάθε δωμάτιο ξεχωριστά, για να είναι ομοιόμορφο το αποτέλεσμα. Το οποίο ήταν πολύ ικανοποιητικό, ιδιαίτερα στο τελευταίο δωμάτιο, όταν και ο τεχνίτης είχε αποκτήσει ευχέρεια.

Το αριάνι πέφτει ενώ η τσιμεντοκονία είναι ακόμα υγρή.

Στην αρχή το χρώμα είναι σκούρο, αφού έρθει σε επαφή με το νερό όμως και στρωθεί με το μυστρί γίνεται κόκκινο.

Χωμάτινο σπίτι (μέρος ε') - Σοβατίσματα

 Το στάδιο αυτό μας προκάλεσε τους μεγαλύτερους προβληματισμούς. Πολλά τα διλήμματα: επίχρισμα από χώμα ή από ασβέστη, οι εξωτερικοί τοίχοι θα σοβατιστούν ή όχι, έτοιμος σοβάς ή παραγόμενος στο εργοτάξιο;

 Τελικά επιλέξαμε τη λύση του σοβά από ασβέστη, χωρίς προσθήκη τσιμέντου, παραγόμενου στο εργοτάξιο. Η λύση μας επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε ένα οικολογικό σοβά, συμβατό με τη χωμάτινη τοιχοποία, που θα επιτρέπει τη διαπνοή, ενώ η διαδικασία παραγωγής και εφαρμογής του, δεν διαφέρει πολύ από το συμβατικό. Επίσης το κόστος του είναι αρκετά μικρότερο από τους έτοιμους οικολογικούς σοβάδες που βρήκαμε, κάτι σημαντικό όχι μόνο για το κόστος του συγκεκριμένου έργου, αλλά και για να πειστούμε ότι ο συγκεκριμένος τρόπος δόμησης μπορεί να βρει ευρύτερη εφαρμογή και δεν είναι "ελιτίστικος". Από τους εξωτερικούς τοίχους σοβατίσαμε δύο, αυτούς που είναι περισσότερο εκτεθειμένη στις καιρικές συνθήκες, αλλά και αυτούς που δεν είναι στην πρόσοψη του κτηρίου. Η κύρια όψη θέλαμε να παραμείνει ανεπίχριστη, όπως ήταν και ο παραδοσιακός τρόπος κατασκευής στο χωριό. 

 Το επίχρισμα εφαρμόστηκε σε 3 στρώσεις: "πεταχτό", "λάσπωμα" και "ψιλό". Στο λάσπωμα προσθέσαμε και πολυεστερική ίνα, για να αυξήσουμε την αντοχή και να μειώσουμε την πιθανότητα ρηγματώσεων. Όχι ότι οικολογικότερο, αλλά καλύτερα να είμαστε σίγουροι... 

 Το αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προσδοκίες μας, ελάχιστες ρηγματώσεις μέχρι τώρα τουλάχιστον, γρήγορο στέγνωμα (βοήθησε και ο καλός καιρός) και κανένα πρόβλημα στην εφαρμογή με το πλιθί (αυτή ήταν και η μεγαλύτερη μας αμφιβολία). 

Λάσπωμα. Διακρίνεται το πεταχτό και οι οδηγοί

 Πεταχτό στη δυτική όψη

Πεταχτό στη βόρεια όψη

 Μετά το λάσπωμα

 Λάσπωμα στη δυτική όψη

 Βόρεια όψη μετά το ψιλό

  Δυτική όψη μετά το ψιλό

Ο μάστορας ενώ λασπώνει. Διακρίνεται και το υαλόπλεγμα στη ξυλοδεσιά (απαραίτητο για να πιάσει ο σοβάς)

Το εσωτερικό του σπιτιού μετά το ψιλό